Duurzaamheid

Wat wilden we bereiken

Op 30 mei 2023 is het nieuwe uitvoeringsprogramma duurzaamheid 2023-2026 door de raad vastgesteld. Het uitvoeringsprogramma bestaat uit 6 thema's:

• participatie, samenleving en educatie
• energie
• klimaatadaptatie, vergroening en biodiversiteit
• circulariteit
• lucht en waterkwaliteit
• duurzame gemeentelijke organisatie.

De plannen voor 2024 waren:

• Uitvoering geven aan het Groenactieplan, zodat we beter bestand zijn tegen klimaatverandering en we de biodiversiteit herstellen.
• Het groenbeheerplan Prinsenhof vaststellen.

• Vaststellen Regionale Energie Strategie 2.0.

• De tussenevaluatie van de Lokale Energie Strategie en Transitievisie Warmte op effectiviteit en doelbereik.
• Verder werken aan de energietransitie, onder andere door projecten uit de nationale isolatieaanpak, subsidies isolatie en groendak, inkoopacties en de wijkaanpak in de transitiewijken de Heuvel/Amstelwijk en Leidschendam Zuid.
• Het starten van een pilot zonne-energie op parkeerplaatsen indien een geschikte locatie gevonden wordt en partijen willen deelnemen.
• Het vaststellen van het wijkuitvoeringsplan voor de eerste transitiewijk de Heuvel-Amstelwijk.
• Het circulariteitsbeleid van de gemeente LV vaststellen, zodat we concreet aan de slag kunnen met het verminderen van het grondstoffengebruik. Tevens het vaststellen van een nieuw afvalbeleid, waarbij een betere afvalscheiding en recycling het uitgangspunt is.
• Inzicht in circulariteit en de CO2-uitstoot van de gemeentelijke organisatie. Tevens het  ontwikkelen we een afwegingskader, zodat duurzaamheid een integraal onderdeel van besluitvorming wordt. Starten met bewustwordingsactiviteiten voor medewerkers.

Wat hebben we bereikt

De monitor duurzaamheid wordt ontwikkeld en het college is in gesprek met initiatiefnemers windenergie.

Wat gaan we ervoor doen?

Onderstaand een overzicht van de in het uitvoeringsprogramma duurzaamheid genoemde mijlpalen 2024.

Naast bovengenoemde activiteiten wordt ook opvolging gegeven aan de aan de raad gedane toezeggingen, het aangenomen initiatiefvoorstel monitor duurzaamheid en de motie windenergie.

Wat hebben we daarvoor gedaan

De uitvoering vindt plaats op de 6 thema’s van het uitvoeringsprogramma.

Participatie, samenleving en educatie
Participatie is enorm belangrijk, omdat we verduurzaming alleen samen kunnen realiseren. In 2024 hebben we de samenwerking met inwoners en andere belanghebbenden daarom verstevigd en verbreed. Zo is de samenwerking met bijvoorbeeld Duurzaam LV, Energy Common LV, Zon op LV en wijkvereniging Oud Voorburg geïntensiveerd. In een aantal buurten zijn inwoners zelf aan de slag gegaan met begeleiding van Buurkracht. Met de komst van een 2e klimaatburgemeester in 2024 hebben zich ook junior klimaatburgemeesters bij de gemeente gemeld. Deze kinderen van verschillende basisscholen zetten zich met veel energie en goede ideeën in voor een schonere en duurzame gemeente.

In 2024 is gewerkt aan het opstellen van een Lokaal Klimaatakkoord met inwoners, ondernemers, instellingen, verenigingen en andere partijen om met elkaar nog meer impact te maken. In 2023 was al een basis voor het Lokaal Klimaatakkoord gelegd met de Green Challenge van Stichting Duurzaam LV. Dit is een plan met duurzame initiatieven van inwoners. Zo zijn in 2024 kroostegels met bloemzaden uitgeprobeerd en is er een inspirerende duurzame 52 weken challenge gestart. In 2024 is samen met onder andere Stichting Duurzaam LV, Energy Common LV en de klimaatburgemeesters bepaald hoe het klimaatakkoord vorm gaat krijgen en wat de ambities zijn. Er zijn gesprekken met diverse organisaties en bedrijven gevoerd en er zijn klimaatdeals voorbereid.

In de 2 wijken waar stappen worden gezet naar een aardgasvrije warmteoplossing, trekken we samen met inwoners en organisaties op. We ondersteunen inwoners en VvE’s met energieadviezen en met subsidies voor isolatiemaatregelen. Er zijn zelfs kierenjagers ingezet die rook in woningen blazen zodat te zien is waar de tochtgaten zitten.

In 2024 is een manifest door gemeente en ketenpartners ondertekend. Deze is gericht op het versterken van natuur- en milieu educatie en educatieve natuurbelevenissen voor kinderen en ouders.

Energie
In 2024 is de capaciteit voor de energie- en warmtetransitie uitgebreid. Dit was mogelijk door de verkregen Rijksmiddelen. De aanpak is daardoor in 2024 versneld, geïntensiveerd en verbreed.

Op het gebied van verduurzaming van de gebouwde omgeving zijn goede resultaten geboekt. Het subsidieplafond voor de stimuleringsregeling Groen dak en Isolatie is in 2024 verhoogd. Er was in 2024 wederom veel belangstelling voor isolatie en beperkte subsidieaanvragen voor groene daken. Het college heeft in december 2024 besloten om de rentekorting voor woningeigenaren die een energiebespaarlening aanvragen bij het Warmtefonds te verhogen. Daarnaast is besloten om naast particuliere woningeigenaren ook VvE’s een rentekorting aan te bieden. Op deze manier worden inwoners en VvE’s die over minder middelen beschikken, extra geholpen bij een investering in duurzame maatregelen.

Bij honderden huishoudens hebben energieklushulpen energieadviezen gegeven en hebben ze energiebesparende maatregelen aangebracht in het kader van de aanpak van energiearmoede. Ook zijn veel inwoners geholpen met energieadviezen van Energy Common LV. Er hebben veel inwoners meegedaan aan de inkoopacties zonnepanelen en isolatie.

Onderwijsinstellingen hebben goed gebruik gemaakt van de voorziening verduurzaming onderwijshuisvesting. Het volledig beschikbare bedrag voor de subsidie is aangevraagd en besteed aan verduurzamingsmaatregelen voor de Lusthof, de Margriet, de Tandem, Gymnasium Novum en het Veurs Lyceum.

Er zijn ook stappen gezet in het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed. De aanbesteding voor de begraafplaats Noorthey aan de Tuinenlaan 6 in Leidschendam is in 2024 afgerond en de opdracht is verstrekt. De werkzaamheden starten begin 2025. De uitvoering van de verduurzaming van de Oosterbegraafplaats aan de Rodelaan 64 in Voorburg is vertraagd doordat er aanvullend flora en fauna onderzoek uitgevoerd moest worden. De aanbesteding is opgestart en de planning is om de werkzaamheden te starten na de zomervakantie 2025. Er is in 2024 opdracht verstrekt voor het vaststellen van de energielabels van alle gemeentelijke panden.

Voor uitvoering van het Nationaal Isolatieplan (NIP), waarvoor de gemeente een specifieke uitkering heeft gekregen, zijn de eerste VvE complexen benaderd. Een aantal besturen heeft aangegeven dat zij graag hun pand met ondersteuning van de gemeente wil verduurzamen. Omdat de besluitvorming in VvE’s tijd vergt, heeft dit in 2024 nog niet geresulteerd in aanvragen. VvE’s worden maximaal ondersteund door onder andere een VvE spreekuur, workshops en goed bezochte VvE cafés.

De raad heeft in 2023 een motie aangenomen waarin zij het college hebben verzocht met initiatiefnemers van lokale en coöperatieve windenergie in gesprek te gaan. Zowel in 2023 en 2024 zijn initiatiefnemers ondersteund en heeft het college gesprekken gevoerd met buurgemeenten en de provincie Zuid-Holland.

Verder is er in 2024 gewerkt aan de ontwikkeling van de monitor duurzaamheid. Deze wordt in 2025 gepresenteerd aan de raad.

Binnen de wijkaanpak van de eerste transitiewijk De Heuvel/Amstelwijk is samen met de belanghebbenden het wijkuitvoeringsplan opgesteld. Uit onderzoek van een extern bureau blijkt dat de collectieve warmtevoorziening met gebruik van aquathermie kansrijk is. Er zijn voor VvE’s energiescans uitgevoerd en er is opdracht gegeven voor het uitvoeren van maatwerkadviezen. Met de maatwerkadviezen is er inzicht in de benodigde maatregelen en de kosten van de overstap naar een aardgasvrije warmtevoorziening. Voor VvE’s in de Heuvel/Amstelwijk is een aantrekkelijke subsidieregeling beschikbaar voor het treffen van isolatiemaatregelen. Ook de laagbouw wordt begeleid. Er is inzicht in de benodigde isolatiemaatregelen. Omdat dak- en gevelisolatie gevolgen kan hebben voor mussen, vleermuizen en andere beschermde soorten is door de gemeente het opstellen van een soortenmanagementplan in gang gezet. De eerste resultaten van de Heuvel-/Amstelwijk zijn bekend.

We hebben in 2024 een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Dunea, Wooninvest en Viodomes voor de ontwikkeling van een aardgasvrije oplossing in de Heuvel-Amstelwijk. De bestuurders hebben besloten om een deel van de PAW (project aardgasvrije wijken) middelen in te zetten voor maatregelen bij de renovatie van 210 woningen, zodat deze woningen over een aantal jaar aangesloten kunnen worden op de collectieve warmteoplossing.  

In 2024 is ook gestart met de tweede transitiewijk, Leidschendam-Zuid. Er zijn 2 goed bezochte wijkbijeenkomsten geweest.

Eind 2024 heeft de netbeheerder netcongestie van de afname van hoogspanning afgekondigd. Het is ook belangrijk om het laagspanningsnet tijdig te versterken. Daarom is in 2024 de Samenwerkingsovereenkomst met Stedin voorbereid om vanaf 2025 op wijkniveau het laagspanningsnet via een buurtaanpak versneld toekomstbestendig te maken.

Klimaatadaptatie, vergroening en biodiversiteit

De gemeente wordt steeds meer bestendig gemaakt tegen extreme weersomstandigheden. Zo heeft de tegeltaxi bijgedragen aan het vergroenen van tuinen, waardoor regenwater in de grond kan worden opgenomen. Er zijn regenpijpen van het riool afgekoppeld en aangesloten op het hemelwaterriool. Bij rioolvervangingsprojecten wordt regenwater in de bodem geïnfiltreerd en afgevoerd via een aparte hemelwaterriolering. Daarnaast heeft Stichting Duurzaam LV met behulp van de gemeente een actie georganiseerd met korting op regentonnen.

In 2024 heeft het college de ambities uit het GroenActiePlan 2024-2026 voortgezet. Enkele concrete activiteiten zijn:

• Vegroening binnen het project de gezonde buurt Bovenveen in Park ‘t Loo,
• Het  plaatsen van 10 bijenkasten voor het versterken van de biodiversiteit,
• een actieve bijdrage aan samenwerkingsverbanden zoals stichting deltaplan biodiversiteit,
• het vergroenen van 8 locaties in de openbare ruimte. Deze locaties zijn: Mgr. Van Steelaan, Laan van Nieuw Oosteinde, Marinuslaan, Jonkheer Carel Sternplein, Kruising N14 nabij politiebureau, Rembrandlaan en Oosterlaanstraat en er zijn grote mobiele bomen bakken besteld om te plaatsen bij station Voorburg. Zo is verharding vervangen door groen, zijn extra bomen geplant en is verharding verwijderd rondom boomspiegels.

In 2024 is de stadsecoloog gestart, waardoor er nog gerichter op versterking van de biodiversiteit kan worden ingezet. De icoonsoorten zijn voor onze gemeente vastgesteld en er worden maatregelen genomen om deze soorten te versterken. Vanuit de gemeente stimuleren we groenblauwe schoolpleinen en dragen bij aan een educatieprogramma over de natuur. We faciliteren bewonersinitiatieven en werken samen met onder andere de stichting Duurzaam LV.   

Een nadere toelichting op dit thema staat in hoofdstuk 7.

Circulariteit
Voor het opstellen van circulair beleid is er in 2024 eerst een uitgebreide nulmeting gedaan door een extern adviesbureau. Dit geeft inzicht in de zogenaamde circulaire potentie van de volgende 5 gebieden:

• bouw,
• openbare ruimte,
• inkoop,
• afval en
• bedrijvigheid.

Per gebied is onderzocht:

• wat de CO2-besparingspotentie is,
• welke kansen er zijn voor besparing op grondstoffen door het product bijvoorbeeld niet meer in te kopen, minder te gebruiken, hergebruik, reparatie of recycling
• de mate van invloed die de gemeente heeft om circulair gebruik van grondstoffen te verbeteren
• de mate van zichtbaarheid van de maatregel voor inwoners
• de mate waarin de maatregel het bewustzijn van het zuinig omgaan met grondstoffen vergroot

Op basis van deze nulmeting wordt in 2025 bepaald op welk gebied we ons in eerste instantie gaan richten en welke doelstellingen we hieraan kunnen verbinden.

Vooruitlopend op het nieuwe beleid, heeft de gemeente in 2024 op verschillende onderdelen al ingezet op circulariteit: In 2024 zijn in de organisatie bijvoorbeeld herbruikbare koffiebekers ingevoerd. Het circulair gebruik van grondstoffen is in 2024 opgenomen in het nieuwe beheerplan wegen. Ook is het thema circulariteit opgenomen in het nieuwe MVOI beleid (maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en inkopen).   

De gemeente spant zich samen met de inwoners in om het restafval te verminderen. Door betere afvalscheiding kunnen grondstoffen worden hergebruikt en wordt minder afval verbrand, zodat er minder  CO2-uitstoot wordt veroorzaakt. In 2024 heeft het college maatregelen aan de raad voorgesteld voor het verminderen van het restafval. Dit wordt in 2025 verder uitgewerkt.

Lucht- en waterkwaliteit
De gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Haaglanden heeft eerder het initiatief opgepakt om samen met de 9 gemeenten in Haaglanden en andere regionale partners een plan te maken om de luchtkwaliteit te gaan verbeteren. Dit heeft geleid tot een regionaal plan van aanpak “Samenwerking luchtkwaliteit” waarmee het college op 27 juni 2024 heeft ingestemd. Dit plan voorziet erin om in de regio Haaglanden gezamenlijk 5 thema's te onderzoeken en hiermee aan de slag te gaan. Deze thema's zijn: mobiliteit, schoon en emissieloos bouwen, houtstook, energietransitie in de tuinbouw en gevoelige bestemmingen.

Eén van de nieuwe initiatieven binnen onze gemeente is de ontwikkeling van een subsidieregeling voor het inruilen van vervuilende brom- en snorfietsen. Daarnaast loopt het onderzoek naar de verschillende varianten voor het invoeren van een milieuzone in het Damcentrum van Leidschendam. Duurzaam vervoer wordt aantrekkelijker gemaakt, onder meer door laadpalen, asfalteren fietspaden, deelmobiliteit, Velostrada’s en de openbaar vervoer bereikbaarheid te verbeteren.

Met de Hoogheemraadschappen van Delfland en Rijnland zijn stappen gezet om te inventariseren waar binnen de gemeente aanvullende natuurvriendelijke oevers kunnen worden aangelegd. Verder is met beide hoogheemraadschappen afgestemd welke watergangen in aanmerking komen voor natuurvriendelijk maaibeheer.

Enkele concrete projecten voor het verbeteren van de waterkwaliteit zijn het aanbrengen van een groene oeverbeplanting in Prinsenhof, het verwijderen van kroos in parken en het baggeren van de watergangen.

Duurzame gemeentelijke organisatie
In de gemeente Leidschendam-Voorburg is in 2024 samen met de VNG een pressure cooker sessie georganiseerd met andere gemeenten. Dit gaf snel inzicht in de emissies en het biedt mogelijkheden om met andere gemeenten informatie te delen en samen te werken op het gebied van het verduurzamen van de organisatie.

Met de CO2-Prestatieladder is de CO2-uitstoot van de gemeentelijke organisatie berekend. Dit geeft inzicht in de directe emissies van de eigen gemeentelijke organisatie, zoals de uitstoot van brandstofverbruik van voertuigen en verbruik aardgas in gemeentelijke gebouwen. De indirecte emissies zijn van ingekochte energie die nodig is voor verlichting van gemeentelijk vastgoed. Tenslotte hebben we inzicht in de emissies van zakelijke reizen.

Er is in 2024 een nulmeting van de CO2-uitstoot van 2023 van de gemeentelijke organisatie uitgevoerd. Hieruit blijkt het grootste deel van de CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door gasverbruik van gemeentelijk vastgoed. Begin 2025 volgt de nulmeting van de CO2-uitstoot van 2024, zodat we met het inzicht in de uitstoot van 2023 en 2024 reductiedoelstellingen kunnen bepalen.

Duurzaamheid maakt steeds meer onderdeel uit van de bedrijfsvoering. Zo is een update uitgevoerd van het MVOI beleid (maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en inkopen). In het nieuwe beheerplan wegen wordt rekening gehouden met het grondstoffengebruik. Daarnaast is duurzaamheid  één van de afwegingscriteria voor nieuwe initiatieven van inwoners. Bij elk nieuw initiatief wordt afgewogen of het bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen zoals waterberging, tegengaan hittestress, trias energetica en biodiversiteit.

Wat heeft het gekost?

Bedragen x € 1.000

Door het goed benutten van de Rijksmiddelen CDOKE, zijn begrote capaciteitskosten op de post gemeentebrede aanpak niet uit de bestemmingsreserve betaald. Vanuit de bestemmingsreserve worden onder andere de verduurzaming van het onderwijsvastgoed en de stimuleringsmaatregelen voor de energietransitie (subsidie Groen dak en Isolatie en rentekortingen) betaald. De voorziening verduurzaming onderwijshuisvesting is geheel benut. De subsidie Isolatie en Groen dak is goed benut, maar van de rentekorting waarvoor € 250.000 was gereserveerd, is beperkt gebruik gemaakt. Er is, zoals in de eerste herziening van het bestedingsplan van de bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie voorzien, geïnvesteerd in vervolgstappen voor de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed. De uitgaven hebben betrekking op het onderzoek naar de energielabels van het vastgoed.

Het restantbudget van de onderdelen van de bestemmingsreserve wordt niet onttrokken uit de reserve.  

In 2024 is € 1.221.000 uit de reserve Duurzaamheid en energietransitie onttrokken voor het verduurzamen van de nieuwe bibliotheek op het Fluitpolderplein 12. Ten behoeve hiervan wordt een bedrag van € 1.221.000 vanuit de reserve Duurzaamheid en energietransitie gestort in de reserve dekking afschrijvingslasten. Het college ziet dit als een oplossing om het project nu, ondanks de financieel onzekere tijden, doorgang te geven. Vanwege het belang van de voortgang van het hele bibliotheekproject en het belang voor de warmtetransitie in de Amstel- en Heuvelwijk vindt de verduurzaming direct met de verbouwing plaats.

De exploratiemiddelen zijn niet volledig benut omdat voor de post gemeentebrede aanpak beoogde activiteiten pas in 2025 zullen plaatsvinden.  

Een deel van de Rijkssubsidie voor aardgasvrije wijken is in 2024 ingezet. Daar waar mogelijk is gebruik gemaakt van de extra CDOKE middelen die in 2024 extra zijn ontvangen voor wijkaanpak in de Heuvel/ Amstelwijk.  

De middelen van het nationaal isolatieprogramma zijn in 2024 niet benut omdat de VvE’s in 2024 nog geen subsidieaanvragen hebben gedaan. Ook deze middelen worden doorgeschoven en vanaf 2025 ter begroting gebracht.  

Vanaf 2023 ontvangt de gemeente jaarlijks een bijdrage van het Rijk voor de inzet van capaciteit (CDOKE). De bijdrage moet binnen de twee daaropvolgende jaren worden besteed. Mede door de krappe arbeidsmarkt is een aantal vacatures later ingevuld. Het restant van de Rijksbijdrage van 2024 wordt in 2025 en 2026 ter begroting gebracht.  

In bovenstaande tabel zijn de kredieten voor het verduurzamen van gemeentelijke gebouwen niet opgenomen. Deze zijn verwerkt in het investeringsplan. In 2024 zijn voornamelijk voorbereidingen getroffen voor de projecten in 2025. De onderschrijding zal van 2024 wordt in 2025 benut voor de realisatie.